Oor koeitjies, kalfies en rooi hakskene

Geagte Anoniem

Ek kan nie onthou of ek al vir jou gesê het nie, maar ek gaan dit sommer weer sê, want vanaand is dit vir my belangrik dat jy dit weet. Jy sien, vandat ek klein is, sukkel ek met sosiale interaksie. En ek weet dit is die eenvoudigste ding in die lewe om my ouers die skuld te gee, die harde opgroei-jare en so aan, maar ek gaan nie. Of dalk moet ek, maar net gedeeltelik.

Jy sien, ek het nooit regtig geleer hoe om vriende te maak nie. As kind is ek meëdoenloos geboelie, omdat ek altyd anders was, sonder dat ek dit ooit besef het. As reaksie hierop was ek arrogant oor die dinge waarin ek beter was, die verskeie trofeë, geld- en boekpryse wat ek gewen het, selfs die een keer op nasionale vlak. Hierdie besonder kombinasie van geboeliede boelie sou later ‘n groot deel van my volwasse lewe verwoes.

Soos ek sê, ek het nooit regtig geleer hoe om vriende te maak nie, nog minder het ek geleer om, soos die Ingelse sê, social cues te lees. Soos die meisie wat alles in haar vermoë gedoen het dat ek haar moet raaksien wat ek onbewustelik verniel het deur my afsydigheid. Dit is een van die bittermin dinge in my lewe waaroor ek vandag nog regtig spyt is.Die vriende wat ek wel gemaak het, was alles so half per ongeluk, mense het my gebruik, soms misbruik, vir hul eie doeleindes, en ek vermoed van hulle het my bloot jammer gekry.

En van vriende af het ek nog minder geweet van verhoudings. Ek het nooit geleer hoe verhoudings ontwikkel nie, die flankeerdery, die stoute glimlaggies, knipogies en so aan. Daar waar ek my tone in die troebel waters gewaag het, het ek alles om my gestoomroller sonder om te besef wat om my aangaan.

En op universiteit was dinge nie veel anders nie. Die meisies wat hulself voor my neergewerp het, is verwerp soos vuil vadoeke aan ‘n rykmanstafel, of soos gestofeerde lakeie geïgnoreer. En my absolute bombasme het die res verdryf. Daar was wel die een, die een wat my hart nog so halwe klop laat mis wanneer ek aan haar dink, maar dit sou nooit werk nie. En dan was daar die een, my eerste en enigste ernstige verhouding tot op hede, wat ek op my manier wegewerp het toe ek verveeld raak, en al die skuldgevoelens op haar gepak. Maar dis nou maar daarnatoe.

En intussen het my skroewe al losser geraak, het ek al meer van die werklikheid verwyder geraak, en die groot slag. Ek moes na dáárdie plek toe gaan, daar waar al die omies en tannies met die wit jassies en dik brille jou bevoel, bevat, naalde in jou druk, jou kop letterlik laat lees op onbeskryflike maniere en die monster in jou ‘n naam gee. Die allerverskriklikste naam. Daai monster wat agter die grysgroen oë in die spieël wegkruip, die monster wat gevoelens en emosies en vaardighede toesluit en in die diepstes van die see wegwerp.

En toe ontmoet ek jou. Jy met jou borrelende entoesiasme, wat die bokkelbeer in my kom kielie het. Jy met die oë wat uitbundig vir my lag. Jy wat my bors tegelykertyd hol én vol maak. Jy wat my laat skaam voel omdat ek nie weet hoe om met jou te praat nie. En die probleem, jy sien, is dat ek nie weet nie. Ek het nooit geleer hoe jong mans en vrouens mekaar hanteer nie. Wat die flankeerdery, die stoute glimlaggies, knipogies en so meer beteken nie.

Maar nou ja, die aand word laat, en die kinders moet in die bed kom en so aan, en ek wag in angs en bewing vir die Minskipaliteit om die ligte te kom afsit, so ek wens jou ‘n rustige nag toe.

Vriendelike groete

Ek.

Die dag wat jou kop raas

Kyk, oor die algemeen is ek nogal ʼn voorstander van die konsep dat jy nie noodwendig kan kies wat met jou gebeur nie, maar dat jy wel kan kies hoe jy gaan optree. Maar dan is daar dae wat ek dink dis ʼn pot snert. Dae soos vandag. Sien, van tyd tot tyd het ek wat ek geriefliksheidshalwe bloot “episodes” noem. En vandag was een van dáárdie dae.
Maar voor ek verder gaan, moet ek net eers noem dat nie elke “episode” dieselfde is nie, en dat daar nie regtig ʼn patroon aan verbonde is nie. Soms kan dit nie beter met my gaan nie, woeps, EPISODE. Ander dae is ek terneergedruk soos kan kom en daar’s niks.
Vandag was besonder erg gewees. Ek moes iemand help soek vir iets, soos wat dit ek maar my daaglikse brood verdien. Ek soek op die rekenaar en op die rak, kry invoer van persone aan weerskante van my én die tuinman dink nóú is die geleë tyd om met sy blareblaser reg by my kantoorvenster te kom staan. En toe begin my kop raas. Elke liewe geluidjie om my ringel deur my kop, dit voel of ek die mure kan uitklim om daarvan weg te kom. En my klere. Dit voel of ek vanoggend 80-grit skuurpapier aangetrek het. Alles krap, my vel wriemel en ek kriewel om van my vel ontslae te raak. Ek kan nie ʼn glas water drink nie, dit laat my tong tintel en my gesig trek dat die water nie aan my tong raak nie. Die positiewe is dat al die kleure in die tuin vandag besonder helder was.
Met hierdie massiewe aanval op my sintuie raak my kop so mal dat ek werklik geen beheer het oor wat ek moet sê, en nog minder hóé ek dit sê nie. Ek het vandag van verskeie mense vreemde kyke gekry, maar ek kan werklik nie help hoe ek optree nie. Net om daaraan terug te dink, gee my die horries.
Maar, soos ek genoem het, gaan dit nie altyd so nie. Soms gebeur dit dat ek redeloos begin lag en nie weer kan ophou nie. Een jaar het ons by mense oorgeslaap toe ek by twaalfuur die nag net begin lag het. Vir twee ure lank. En maak nie saak wat ek doen nie, ek kan nie ophou nie. Ander kere sal alles om my grys word, of die kleure word soos daardie outydse foto’s wat per hand ingekleur is. Soms gaan my hele lyf aan’t bewe asof dit die middel van die winter is. Soos ek sê, geen episode is ooit dieselfde as ʼn ander nie, daar is geen patroon te bespeur nie. Maar vandag, vandag het my kop behóórlik geraas.
Stuur groete van huis tot huis.

Angs en nood

Vandag, ʼn jaar gelede, het ek die operasie aan my elmboog gehad. Dit was een van die angstigste dae wat ek in my lewe beleef het, en ek het teen hierdie tyd al baie daarvan gehad. Maar laat ek by die begin begin.
Hier in Januarie, Februarie verlede jaar, dis nou 2018, het my elmboog so skielik ʼn knop begin staan. Dit was nie seer, of rooi, of selfs net gevoelig nie. En omdat daar niks ooglopend fout is nie, het ek maar bloot aangegaan asof niks makeer nie. Tot die Dinsdag toe, dis nou ʼn jaar en ʼn dag gelede. Ek staan op dié môre, toe staan die elmboog dóér. En seer. En bloedrooi met so gelerige punt soos ʼn blinde puisie. En jy hoef net skeef daarna te kyk, dan ontplof die allerverskrikliklikliklikste pyn so regdeur die arm, van Langeraat se punt tot so skuins bokant die kieliebak. Toe gaan ek nou maar dokter toe, met die hoop dat sy darem medikasie voorskryf wat my ou mediesie sal betaal, want sien, so paar dae voor pydy het die bank mos nie meer geld nie. Maar sy skryf toe nou voor wat ek eers ʼn paar dae later kan bekostig en sê ek moenie eens ʼn afspraak maak die Woensdag nie, as die ding sleg lyk, moet ek haar kom sien. En ek gaan koop my medikasie met ʼn geleende kredietkaart.
En die Woensdag word ek sommer wakker van die seer. En die dokter kom nog uit haar spreekkamer uit na die vorige pasiënt, maar dit lyk of sy in ʼn geweerloop inloop soos sy botstil gaan staan en kyk hoe groot haar oë kan oopgaan. En sy gaan roep die nurse en nog ʼn dokter en hulle gaan staan soos ʼn laerskool rugbyspan halftyd in ʼn bondeltjie. En sy sê vir die assistent “Moenie opteken dat Meneer hier was nie, die medies gaan hom hard slaan, En, uhm, meneer, die beste sal maar wees om direk Emergency toe te gaan.”
En so is ek huis toe, pak my tassie en wag vir iemand wat tyd het om my hospitaal toe te vat. En my innerlikste binnenste trek alles so op ʼn knop saam lat die res van my hol word en ek wag. Drie-uur by Ongevalle moet ek ook wag, “Iemand sal nou by Meneer wees.” En ek het gedink ek het al my voorbereiding gedoen, als is reg, ek sal sommer nou-nou reg wees en weet wat aangaan. En die dametjie kom en neem my bloeddruk, suiker, suur en ʼn allemintige monster, want dit was juis die tyd van die dag wat ek gewoonlik kamerverlaat. En ek wag. Intussen kom iemand met ʼn lêer om my besonderhede te vat. Naam, Adres, Medies, ID-nommer, die werke. Ook chroniese medikasie. Chroniese medikasie. Nou hoekom de ongeluk het ek nie dááraan gedink nie? Ek weet mos ek drink handevol pille met die vreeslikste name onder die son. En ek sit hier alleen in die hospitaal, die persoon wat my kom aflaai het, het ʼn ander afspraak ook gehad.
Hier by vieruur vat hulle my na so hokkie toe met ʼn gordyn, “Dokter sal nou hier wees.” En dié dokter loop ook in ʼn geweerloop vas, en sy sê so paar woorde wat eerder om die braaivleisvuur hoort as in ʼn hospitaal, suiwerste Afrikaans wat ek nóg ʼn Engelse dokter met ʼn Portugaanse van hoor praat het. Eerste ding wat sy doen is sy wil nog ʼn monster neem. Nee, nie só monster nie, sy wil ʼn naald (ʼn DONNERSE NAALD!) in my elmboog indruk. Hoekom, weet ek nie, sy kan mos sien die dêm ding is nie lekker nie! “Sit net hierso, Meneer won’t even feel the needle going in.” Ek ken mos my lyf en naalde beter as dit, ek sê vir haar ek LÊ op die bed, “hier is nie genoeg van julle om my van die vloer af op te tel nie.” Terwyl ek nog by my sinne kom na die uit-pass van die naald, kom daar ʼn dametjie in wat wéér al my besonderhede wil. En so tussen alles wil die dokter net “a small cut” maak om die druk te verlig, iemand wil nóg ʼn vorm kom invul, ek gaan aan’t bewe oorlat ek paniekerig raak en iemand help my om die diaken te bel om te help om die medikasie uit te sorteer. Gelukkig kon ons die medikasie na ʼn groot gesukkel uitgesorteer kry.
En ek is alleen, alles gebeur hier rondom my, ek weet daar is mense, en gesigte en vrae en ek wil net soos ʼn klein seuntjie in ʼn bolletjie rol en vir die wêreld wegkruip en snot-en-trane huil. Maar ek kan nie, ek is mos nou al mooi groot. Skielik is alles rustig om my. Iemand is weg na die laboratorium met die monster, en iemand het die liasseerders en rekenmeesters baie opgewonde gaan maak, en ek wag.
En ek is alleen. Die doktertjie kom sit hier langs my. “Waar is Meneer se people? Aren’t they concerned?” Ja, hulle is bekommerd, maar ek sien werklik nie kans om iemand te bel en te vra om hulle bedrywighede te staak om net so bietjie by my te kom sit nie. Wie is ék nou om so inbreuk te maak op hul lewens? Hierdie word geensins sarkasties of lelik bedoel nie, die lewe gaan aan. En sy vat so my skouer en vra of sy kan bid. Wat sy gebid het, weet ek nie, maar ek het so klein bietjie rustiger geraak. En sy praat my moed in, sê alles gaan orraait wees, die sjirurg maak net gou klaar in die teater dan sal sy kom kyk.
Skielik is daar weer ʼn geskarrel. Ek moet in ʼn rolstoel, ek moet nóú gaan vir ʼn sonar. Ek bied aan om te loop, want die dametjie wat die rolstoel bestuur is maar klein en ek baie mínder klein, en sy druk my terug in die rolstoel en sê “hospital rules” sê ek moet met die rolstoel gaan. So toe gaan ek maar met die rolstoel.
En wragtig! by die sonar kamer wil hulle wéér presies dieselfde vorms invul! Nou ek het mos al die goed ingevul en gedikteer vir die wat invul, op een stadium sommer so drie gelyk wat my met die vrae toetakel. Maar nee, elke afdeling het hulle eie vorms, sover ek kan aflei is dit net die volgorde van die vrae wat verskil. En daai jel wat hulle opsmeer om die sonarmasjientjie te maak is mos so yskoud, en toe sy met die dingetjie aan die elmboog raak klim ek amper deur die dak. En sy fluit so, en prewel iets so binnensmonds wat amper klink soos “Hier is groot moles”, behalwe dat sy ʼn K-woord gebruik het in stede van “moles”. En net daar onthou ek, ek het nie ʼn Bybel ingepak nie.
Alleen terug by ongevalle, omstreeks so halfsewe kom die sjirurg in gebons soos ʼn wafferse Gummi Bear, en sonder om in ʼn geweerloop vas te kyk haak sy af “Daai ding is VROT! Wanneer laas het jy geëet?” Want sien, so in die harwar van vroeër het die dokter twee keer met haar pen ʼn sirkel getrek om die rooi op my arm. En jy kan baie duidelik sien dat die inksirkels groter word, en dat die rooi verby die laaste een is.
Kyk, in my ervaring is daar net één geleentheid wanneer iemand by ʼn hospitaal wil weet wanneer jy laas geëet het, en dis as hulle jou narkose wil gee. My raaiskoot was ʼn kolskoot, ons moes net wag vir ʼn teater en narkotiseur om beskikbaar te kom. My Faceboek-inskrywing so skuins voor sewe was “Op pad teater toe. Ortopediese sjirurg klink opgewonde om te sny. Ek is bang.” En ek onthou nou so half deur ʼn dwaal dat die Engelse dokter met die Portugaanse van wéér langs my kom sit het om my moed in te praat. Maar ek kan verkeerd wees. Wat ek wel duidelik onthou is dat hulle my so paar minute privaat gegee om die hospitaalgewaad aan te trek, daai een wat jou so met jou agterstewe teen die muur laat loop om nou nie die hele wêreld te moon nie.
Omstreeks agtuur word ek, nuwe bed en al, deur die hospitaal gestoot. Ek onthou nog dat daar ʼn TV in die nuwe vertrek was, maar dit was af, met net ʼn horlosie teen die muur. Nou kyk, gewoonlik is ek elke vyf minute op my foon of horlosie om seker te maak van die tyd, maar wanneer jy alleen is en ʼn horlosie ál is wat jy het om voor te kyk, begin jy daai ding haat. En terwyl ek nog die horlosie so met afsku begluur kom die narkotiseur, en hy wil ook alles weet, en ek ken teen die tyd al die rympie. “Hoe lank is Meneer? Hoeveel weeg Meneer?” Hoe de ongeluk moet ek dít nou weet? En intussen kruip die klein, bang seuntjie binne-in my al dieper in sy bondeltjie, en die holgeit word al groter.
Weereens is dit net en my gedagtes toe dit weer so paar minute voor nege begin skarrel. Tjoeps! in die teater in, oorgetel op ʼn ander bed, vasgestrap en wag. En daar, vir die tweede keer in my lewe, kry hulle nie ʼn aar nie. Gewoonlik staan die are op my arm so tou om geprik te word, ek vermoed hulle het saam met die alleen-seuntjie gaan wegkruip. En hulle druk so masker op my gesig. Die volgende wat ek onthou is dat ek ʼn toebroodjie geëet het, met mense om die bed, en daarna eers weer die volgende middag.
Stuur groete van huis tot huis.

Oor regerings

In my many years I have come to a conclusion that one useless man is a shame, two is a law firm and three or more is a government.
John Adams

If you don’t read the newspaper you are uninformed, if you do read the newspaper you are misinformed.
Mark Twain

Suppose you were an idiot. And suppose you were a member of government. But then I repeat myself.
Mark Twain
I contend that for a nation to try to tax itself into prosperity is like a man standing in a bucket and trying to lift himself up by the handle.
Winston Churchill

A government which robs Peter to pay Paul can always depend on the support of Paul.
George Bernard Shaw

Foreign aid might be defined as a transfer of money from poor people in rich countries to rich people in poor countries.
Douglas Casey, Classmate of Bill Clinton at Georgetown University

Giving money and power to government is like giving whiskey and car keys to teenage boys.
P.J. O’Rourke, Civil Libertarian

Government is the great fiction, through which everybody endeavors to live at the expense of everybody else.
Frederic Bastiat, French economist(1801-1850)

I don’t make jokes. I just watch the government and report the facts.
Will Rogers

If you think health care is expensive now, wait until you see what it costs when it’s free!
P.J. O’Rourke

In general, the art of government consists of taking as much money as possible from one party of the citizens to give to the other.
Voltaire (1764)

Just because you do not take an interest in politics doesn’t mean politics won’t take an interest in you!
Pericles (430 B.C.)

No man’s life, liberty, or property is safe while the legislature is in session.
Mark Twain (1866)

Talk is cheap…except when government does it.
Anonymous

The government is like a baby’s alimentary canal, with a happy appetite at one end and no responsibility at the other.
Ronald Reagan

The only difference between a tax man and a taxidermist is that the taxidermist leaves the skin.
Mark Twain

There is no distinctly Native criminal class…save government.
Mark Twain

What this country needs are more unemployed politicians.
Edward Langley, Artist (1928-1995)

A government big enough to give you everything you want, is strong enough to take everything you have.
Thomas Jefferson

We hang the petty thieves and appoint the great ones to public office.
Aesop

Om honger te wees

Geagte Anoniem

Weet jy wat dit is om honger te wees? Ek praat nie hier van ʼn honger vir kos, of ʼn honger na kennis nie. Nee, wat ek hier bedoel, is dit wat iemand op sosiale media van gepraat het as velhonger, lyfhonger. ʼn Dringende, dwingende, knagende, verterende begeerte om iemand te hê om vas te hou, en om vasgehou te word. Ek het hierdie afgelope paar maande so ʼn honger, en dit druis in teen ʼn groot deel van wie en wat ek is. Jy verstaan nie? Laat ek verduidelik.

In my vorige brief aan jou, het ek ʼn hoekie van die sluier gelig oor my emosionele lewe, of wat sommige amper tereg kan noem my gebrek aan ʼn emosionele lewe. Wat baie nou hierby aansluit, en as ek nou daaraan dink, ʼn bydraende faktor daartoe is, is die feit dat ek fisiese persoonlike kontak sover moontlik probeer vermy. Sulke kontak is vir my ongemaklik, en soms vul dit my met afsku. In ons huidige samelewing waar dit normaal is dat mans en vroue mekaar met ʼn drukkie groet, verstaan bitter min mense dat ek nie daarvan hou nie, en ek het al ʼn keer of wat in baie ernstige moeilikheid gekom daaroor.

Ek het nog altyd gewonder daaroor, waar dit vandaan kom, hoekom ek skielik, min of meer aan die begin van my hoërskoolloopbaan, hierdie tipe kontak begin vermy het. Ek het die afgelope tyd al meer en meer begin besef hoekom dit so is, maar ek moet nog tot volle sekerheid kom. Dalk skryf ek ʼn volgende keer daaroor.

Waar alles bymekaar kom, is die feit dat ek die afgelope tyd velhonger is. Ek wil iemand hê om vas te hou en ek wil vasgehou word. Maar om die twee bymekaar te bring, ʼn brandende begeerte vir iets waarin ek ʼn afsku het, is moeilik. Ek verstaan dit self nie heeltemal nie.

Maar die eerste keer wat ek jou gesien het, of dalk was dit die tweede keer, het ek gevoel ek kliek met jou. Soos ek vantevore genoem het, is ek nie regtig goed daarin om agter te kom wat ander mense se emosies is nie. Voor ek voortgaan, voor jy my dalk daarvan beskuldig dat ek in clichés praat moet ek net noem dat ʼn cliché ʼn cliché geword het omdat dit ʼn element van die waarheid bevat. Omdat ek nie gemaklik is met emosie nie, en nog minder weet om dit te verwoord, gaan ek vir ʼn verandering onoorspronklik moet wees en ander mense se woorde moet gebruik. Die kurwe van jou glimlag laat my kop tussen stasies vashaak soos ʼn outydse kortgolfradio. Die verswelgende onpeilbare poele in jou oë maak my sprakeloos.

Maar elke greintjie van my gesonde verstand en logika skree van die kranse dat dit wat hier binne-in my aan’t gebeur is, nie kan, en nog minder, mag wees. My lyfhonger is nie gemik op ʼn verdoeselde, vae drogbeeld nie, maar het om een of ander rede besluit om op jou te mik. En dit mag nie. Ons agtergronde verskil hemelsbreed, en ons oortuigings dalk nog meer. Ons lewensuitkyk is anders, ons het verskillende belangstellings, maar logika en rede wil maar net nie deurdring nie.

Dalk voel jy in die gesig gevat dat ek dit so in die openbaar sê. Dalk voel jy gevly daardeur. Maar ek weet ek doen dit juis so, om uiting te gee aan die Ingelse uitdrukking plausible deniability. Deur dit op hierdie manier te sê, sê ek dit maar ek sê dit ook nie. Ek hoop jy verstaan.

Vriendelike groete

Ek

ex ore infantium et lactantium

So twee weke of wat gelede het ek een Sondag na kerk by vriende gaan koffie drink. Soos dit nou maar gaan tydens sulke geleenthede, het die gesprek ʼn gesprek oor geloof geword, en hoe jy in jou lewe seker kan wees dat jy waarlik glo. En soos dit ook tydens sulke gesprekke gebeur, het iemand uiteindelik iets in die rigting gesê van “Mens moenie te veel redeneer nie, jy moet net glo soos ʼn kind.” Vra maar meeste mense wat so iets sê wat hulle hiermee sou bedoel, kom die antwoord daarop neer dat jy maar net moet glo dat jy gered is, en dis genoeg. Ek weet nie van julle nie, maar die kinders, sê maar so tussen 3 en 6 jaar, wat ek ken, aanvaar nie maar net klakkeloos alles wat jy vir hulle sê nie. Nee, daar is ʼn proses waar hulle deurgaan om tot op hierdie punt te kom, en ek is van mening dat my en jou geloof deur dieselfde prosesse moet gaan. Ek gaan hierdie proses aan die hand van drie temas bespreek, Naamlik “Hoekom?”, Saam meet, en “weet Pappa wat?”

“Hoekom?”

Dink terug aan kinders in die ouderdomsgroep wat ek hierbo genoem het. Hoeveel keer uit tien sal die kind, amper nog voor jy klaar gepraat het, hierdie vraag vra. Vir my lê die antwoord iewers tussen nege en tien. En jy kan nou maar verduidelik soos jy wil, maar “Hoekom?” lê net agter die bossie, stert kwispellend, reg om jou te bespring. Kinders is nuuskierig. Hulle wil nie net weet dat iets is nie, maar hoekom dit so is. Hulle begin op hierdie ouderdom hul abstrakte denke, oorsaak en gevolg, verwantskappe en verbintenisse ontwikkel en is nie altyd meer tevrede met “Omdat ek so sê nie.” Hoe kan ʼn kind iets glo as niemand vir hom verduidelik wát om te glo nie?

Saam meet

In hierdie tema gaan ons kyk na hoe die kind dit wat hy geleer het deur heeltyd vrae te vra, vaslê. Dink aan ʼn kind wat by sy oupa gaan kuier. Oupa spandeer ʼn groot deel van sy tyd om in sy werkswinkel houtwerk te doen. Aanvanklik gaan die kind nog steeds vrae vra, maar hy kom op ʼn stadium wat hy vir sy oupa vra of hy ook mag saam meet, lyntjies trek en spykers inkap. Hierdie is dan die tweede proses waardeur kinders leer. Die kind leer deur te doen. Alhoewel sy verbeelding nog ʼn baie groot rol speel, wil hy nou sy kennis begin toepas. Hy wil deur te eksperimenteer uitvind of dit wat hy geleer het, geldig is. Kundiges in die onderwys sê dat vrye spel uiters waardevol is vir kleuters en jong kinders, juis omdat hulle nou hul abstrakte denke en sake soos oorsaak en gevolg sélf kan begin toepas.

“Weet Pappa wat?”

Laat die middag gaan dieselfde seuntjie huis toe, en wag vir sy pa. Sy pa het skaars gegroet, dan borrel dit uit: “Weet Pappa wat het ek en Oupa vandag gedoen?” Hierdie is die derde proses waardeur kinders gaan. Hulle is opgewonde oor wat hulle geleer het, en wil vir almal daarvan vertel. En wanneer hy daardie naweek saam met sy pa houtwerk doen, gaan hy sy pa kort-kort aanspreek, want Oupa se manier is beter. Die kind kan dus al onderskeid tref tussen verskillende maniere om dieselfde ding te doen, en is gretig om hierdie kennis toe te pas.

Samevatting

Die punt waarby ek uiteindelik wil uitkom is dit: Ja, ons moet glo soos kinders. Ja, daar is sake wat ons nie met ons verstand kan omvat nie. Maar nee, om alles wat jou dominee/pastoor/selgroep-leier sommer maar net vir soetkoek op te eet, mis ook nie reg nie. Ek hoop dat dit duidelik is dat ʼn kinderlike geloof nie maar net ʼn blote aanvaarding is nie, maar dat ʼn kind deur verskeie prosesse gaan om te leer, onder andere deur vrae te vra, deur sy kennis toe te pas en laastens vir almal rondom hom te vertel van wat hy geleer het.

En ek vermoed juis hierdie laaste aspek, is waar meeste van ons, ek inkluis, die maklikste struikel. Ons is bang om oor ons geloof te praat, want dalk gee ons aanstoot. Ons is bang om oor ons geloof te praat, want dis nie hoe ons dit in ons kerk doen nie.

As slot sit ek twee belangrike Bybelsverse by wat duidelik aantoon dat ons verstand ʼn noodsaaklike onderdeel van ons geloof is. En hoe kry ek my verstand op ʼn beter manier by my geloof betrokke as deur te glo soos ʼn kind!

 

Wanneer Christus die Grootste Gebod behandel, gebruik hy die woorde “Jy moet die Here jou God liefhê met jou hele hart en met jou hele siel en met jou hele verstand.” (Matt 22:37). Let asseblief net mooi daarop dat die aanhalingstekens wat in die 1983 Afrikaanse Vertaling by hierdie vers gebruik word, nie in die oorspronklike Grieks voorkom nie. Ons kan dus nie aflei dat een deel belangriker is as ʼn ander nie.

Wanneer Paulus oor die geloof praat, gebruik hy, volgens die 1933/53 Afrikaanse Vertaling die woorde “… redelike godsdiens.” (Romeine 12:1)

 

Stuur groete van huis tot huis.

antiqua prudentia

Gisteraand vra iemand my wat ek in die laaste 32 jaar geleer het. Ek moes ʼn paar minute dink voor ek kon antwoord, en ek het dit goedgedink om dit hier met almal te deel. Ek skryf nou nie alles presies neer soos ek dit gesê het nie, en ook nie in dieselfde volgorde nie, maar ek hoop tog dat ek die kern van die gesprek akkuraat sal kan oordra. Ook wil ek noem dat vir elke vinger wat ek wys, wys ek dieselfde vinger ten minste dubbeld na myself terug. So, wat het ek geleer?

Wysheid en geleerdheid is nie noodwendig dieselfde ding nie

Soos ek reeds vantevore genoem het, is een van die persone wat ek die meeste respekteer, my Ouma. Sy het nie eens matriek nie, wat nog te sê ʼn universiteitsgraad? Maar sy het steeds geweldige kennis, en in ʼn familie wat soms maar gesukkel het met gesondheid, het sy elke stukkie kennis opgeslurp wat sy kon. Meeste van haar kinders, en ʼn klomp van ons kleinkinders, is geleerde mense, en tog kan sy op almal van ons se gebied ʼn sinvolle bydrae lewer tot elke gesprek. Soos iemand eens gesê het: “Kennis is om te weet ʼn tamatie is ʼn vrug, maar Wysheid is om dit nie ʼn vrugteslaai te gebruik nie.”

Dis nie lewensnoodsaaklik om die nuutste van alles te hê nie

Sommige van die grootste rolspelers in die tegnologiebedryf, Soos Apple, Samsung, Google en Microsoft, het bykans elke jaar ʼn “nuwe” produk op die mark, en baie mense sien dit as skandalig as hulle nie die heel nuutste iPhone het nie, al gebruik hulle nie ʼn kwart van die beskikbare funksies nie. En meeste van die “nuwe” funksies is in elk geval net estetiese- of kapasiteitsverfyning. Meeste van ons is so vasgevang in die konsep “Nuwer is Beter”, dat ons gewillig is om al hoe meer belaglike en uitspattige nuutjies sal koop, net sodat ons daarmee kan spog, soos baie mooi hier verwoord word (Baie dankie Maankind vir hierdie artikel!).

Met al die tegnologie tot ons beskikking, is meeste van ons kommunikasie onpersoonlik

Tegnologie maak ons lewe darem maklik. Ek kan in my sitkamer in Pretoria sit, en ʼn gesprek van aangesig tot aangesig hê met my broer in George of ʼn ou skoolvriend in Australië. As ek wil weet wanneer verjaar my beste vriend, kan ek vinnig op Facebook gaan kyk. Ek kan een boodskap van my foon af stuur en honderde mense kry dit gelyk. Wanneer ek iemand sterkte wil toewens, gee Google vir my binne sekondes ʼn gepaste prentjie met gepaargaande mooi boodskappie. Maar maak dit nie die lewe te maklik nie? Ek hoef amper niks meer self te doen nie, omdat ek tegnologie in my broeksak ronddra wat alles namens my kan doen. Terwyl ons oor hierdie onderwerp gesels het, het my vriend se skoonpa hom gebel om hom geluk te wens dat hy keuring vir sy MBA gekry het. Al kon hy dit met ʼn Whatsapp-boodskap kon doen. Maar hy het doelbewus die besluit geneem om hom eerder te bel, sodat hulle mekaar se opwinding persoonlik kon deel. Daar is selfs bababedjies beskikbaar wat vanself die baba kan “troos” deur te wieg, of ʼn opname van ʼn hartklop te speel. Hoe belaglik is dit nie dat ons ouers en kinders ontneem van die voorreg om mekaar te koester?

Maar hierdie onpersoonlikheid oorheers nie slegs ons persoonlike lewe nie, maar ook ons werkslewe. Wanneer ek by iemand in ʼn ander afdeling inligting wil kry, stuur ek vinning ʼn e-pos. Ek verstaan heeltemal die doel van e-pos om ʼn sogenaamde paper-trail te skep, maar andersyds beskou is dit baiekeer makliker om jou probleem telefonies op te los. Ek stuur wel ʼn e-pos, maar ek volg dit ook telefonies op. ʼn Vriend van my het die gewoonte aangeleer om vir al die nuwe personeel in sy span ʼn handgeskrewe inligtingstuk te gee. Hy doen regtig moeite hiermee, en probeer om elkeen se brief persoonlik te maak. Dit sou vir hom baie makliker gewees het om ʼn Templaat in Word op te stel. Maar hy wil hê sy spanlede moet besef dat hy persoonlik betrokke wil wees in hul werkslewe, en hoe kan dit beter gedoen word as deur vir hulle elkeen ʼn handgeskrewe brief te gee?

Op die internet is elkeen ʼn kenner, party mense maak sakke vol geld sonder om experts te wees

Gestel jy voel olik. By baie van ons is die eerste reaksie om gou op die internet te kyk wat my simptome beteken. En dan vir die dokter te wil voorsê wat nou eintlik fout is met jou. En wanneer jou kar ʼn snaakse geluid maak, doen jy dieselfde. Wil jy jou sitkamer en kombuis oordoen? Gaan kyk op die internet. Wil jy weet wat om met jou kind se vieslike hoes te doen? Gaan kyk op die internet. Die probleem hiermee is dat die antwoorde wat jy kry, nie noodwendig van kenners in die spesifieke veld is nie, maar dat dit ʼn blogger kan wees wat sakke vol geld maak deur hul beperkte kennis so-te-sê verniet aan jou te gee. Gaan kyk maar op jou gunsteling houtwerk-blog hoeveel advertensies daar verskyn. Groot maatskappy plaas advertensies op blogs omdat dit goedkoper, en soms meer effektief, is as tradisionele bemarking. Hiermee wil ek nie sê dat alle bloggers gewetenslose geldwolwe is nie, maar dat jy gerus alles wat jy op die internet lees, selfs hierdie inskrywing, met ʼn ordentlike knip sout moet behandel.

Elkeen van ons hanteer ons persoonlike probleme op ʼn ander manier, en dit dryf ons soms die mure uit

Ek praat nie graag oor my probleme nie. Ek is grootgemaak met die idee dat jou probleem nie saak maak nie, dat niemand regtig oor jou probleem omgee nie, dat daar altyd iemand is wat slegter daaraan toe is en “As jy nie nou ophou kerm nie, gee ek jou ʼn rede om te kerm [oftewel ʼn pakslae]!” Ek wil jou nie opsaal met my probleme nie, want jy het jou eie. Ek raak soms kortaf as iemand aan my karring oor hoekom ek met opgeblaasde wange sit. Los my vervlaks net uit!

ʼn Vriend van my, ʼn predikantskind, se lewe is van kindsbeen af deursuur met die idee dat elkeen se probleme saak maak, en dat die enigste manier om dit te hanteer is om daaroor te praat. As hy sien ek lyk ongelukkig, sal hy aanhou vra wat fout is, en hoe meer ek sê dat ek nie daaroor wil praat nie, hoe meer dring hy aan om te weet. Uiteenlopende maniere om probleme te hanteer, en ʼn wenresep vir kopstamp daarby!

Die jare word nie korter hoe ouer jy word nie, dit voel maar net so, maar dis nie so eenvoudig nie.

Die afgelope paar jaar voel dit vir my dat dit Kersfees en Nuwejaar is skaars verby, dan is dit maar weer sulke tyd. Die jaar gaan so vinnig verby, jy kom nie naastenby by alles uit waarby jy wou uitkom nie. Gelowiges sal sê dat God tyd en ruimte geskep het, en dat hy elk op so manier geskep het, dat hy tyd geskep het om sekere reëls en natuurwette te volg. Fisici wat met sake soos tyd en ruimte werk, sê vir ons dat tyd, behalwe onder besondere omstandighede, oral en altyd dieselfde is. En dan is daar die gesprekke om die bosvelvuur waar elkeen met ʼn bier of brandewyn in die hand filosofies (filosopies[?]) raak oor relatiwiteit en Einstein en dergelike dinge. Iemand het dit eenkeer vir my verduidelik dat wanneer jy tien jaar oud is, neem een jaar ʼn tiende van jou lewe in beslag. Wanneer jy dertig is, is een jaar maar ʼn dertigste van jou lewe. Soos jy dan ouer raak, word elke jaar wat verbygaan net ʼn al kleiner wordende deel van jou totale lewenspan. Mens kan dit ook verduidelik aan die hand van ʼn rolletjie toiletpapier. Wanneer die rolletjie nuut is, en jy rol vier velletjies af, het die rolletjie self nie eens een omwenteling voltooi nie. Wanneer die rolletjie nader aan sy einde is, rol dit dalk twee en ʼn half omwentelinge vir dieselfde vier velletjies toiletpapier.

Goeie vriende trap mekaar se drumpels nie deur nie, maar ons moet darem af en toe spore in mekaar se huis trap

As goeie vriende mekaar elke dag sien, is die moontlikheid groot dat mens so gewoond aan mekaar raak dat jy later niks meer het om vir mekaar te sê nie. Dit bring die gevaar mee dat jy die vriendskap verloor. Maar aan die ander kant is daar in ons gejaagde lewens van vandag ook die gevaar dat ons mekaar glad nie sien nie. Ons maak nie doelbewus tyd om by mekaar uit te kom nie, al woon ons binne stapafstand van mekaar. Daar is altyd iets wat “belangriker” is as ons vriende en familie. En as jy oë uitvee het nog ʼn jaar verbygegaan waar ons mekaar maar net ʼn paar keer rakelings gesien het. Ek besef dat hierdie die saak op hierdie lys is waaraan ek die hardste moet werk.

Dis makliker om van jou knieë af op te staan as van jou gesig af

Die lewe gaan jou slaan, hy gaan jou hard slaan en probeer platslaan. Maar wanneer jy val, keer met jou hande dat jy net tot op jou knieë val. Op jou knieë voor die Vader, voor wie jy alles kan uithuil, wie jy kan smeek om jou trane op te droog, wat jou die krag sal gee om te kan opstaan. En in daardie tye wat die lewe dit regkry om jou op jou gesig te laat val, stoot jouself terug tot op jou knieë, en Hy sal in sy eindelose barmhartigheid sy hand uitsteek om jou op te tel.

 

Stuur groete van huis tot huis.

Geagte Anoniem: ʼn Brief

Geagte Anoniem

Dinge het verander. Iewers het iets tussen ons gebeur wat alles deurmekaar gekrap het, maar ek kan nie my vinger daarop plaas nie. Daar is ʼn stramheid tussen ons, wat nooit daar was nie. Daar was, sover ek weet, nooit ʼn spark tussen ons nie. Dalk was daar en ek het dit nooit gesien nie. Al wat ek weet, is dat die spontaneïteit wat daar vroeër was, nie meer daar is nie. Al wat ek wens, is dat dit wat daar was, weer hier kan wees. Niks meer nie, maar niks minder nie.

Dalk moet ek begin met ʼn klein stukkie, ʼn baie klein stukkie, van wie ek is. Sover ek kan onthou, was daar maar altyd ʼn donkerheid om my. Soms bloot net ʼn vlietende skadu, maar daar, nietemin. Ek was nog altyd ernstig, met ʼn glimlag so diep weggesteek, dat mense getwyfel het of dit moontlik nog bestaan. Lag kon ek nog altyd, maar lag is makliker om te fake as ʼn glimlag. Die wêreld, ten minste die wat my ken, weet dat ek ʼn besondere lag het, ʼn lag wat mense bybly, ʼn lag wat sê alles is oukei, ʼn lag wat al is wat mense van my onthou. Maar ʼn lag is maklik, meganies gesproke. ʼn Glimlag egter, wys wat op daardie oomblik diep binne-in jou aangaan.

Miskien is dit die probleem. Emosies. Toe ek jonger was, na liggaam én siel, was ek passievol. Woede-uitbarstings is gevolg deur jolyt, vir die hele wêreld om te sien. Vir sommige mense is dít wat hulle onthou, mood swings so onvoorspelbaar as die see, mood swings wat ek nie die minste moeite gedoen het om te verdoesel nie. Maar ook dit het verander. Omtrent tien jaar terug, dalk meer, het ek tot die gevolgtrekking gekom dat emosies nie betroubaar is nie. Ek het begin om meer rasioneel op tree, alles in my lewe logies in te rig. Dit mag dalk nie vir ander mense na logika lyk nie, maar vir my is dit.

Iets wat ek dalk intussen moet noem, voor die narratief aangaan, is die één aspek van my lewe waaroor ek sonder twyfel spyt is, en die bangste voor is. Ek het as tiener en jongman mense seergemaak. Mense wat nader aan my wou kom, het ek versigtig ingekatrol, en sodra hulle by die oewer kom, verwerp. Weggestoot. Gegryp en sover weggewerp as wat ek kon. En dit was vir my lekker. Min dinge het my soveel plesier gegee.. Ek mag verkeerd wees, ek hoop van harte ek is verkeerd, maar het ek dit nie dalk onbewus, in ʼn refleksreaksie, met jou gedoen nie?

Redelik aan die begin van my studentelewe het dinge in my lewe begin gebeur. Vreemde dinge. Ek het ʼn fisiese besering opgedoen waarvan ek vandag nog las het. ʼn Donker tyd in my lewe, amper die donkerste waardeur ek tot dusver is. Maar selfs in daardie tyd was daar lig. Iemand het omgegee vir my, omgee soos ek vantevore, en selfs daarna, maar bitter selde deurgegaan. Jy moet verstaan, wanneer jy verdrink en iemand ruk jou uit, sien jy dinge wat nie daar is nie. Ek het my emosies, wat ek teen daardie tyd al goed kon onderdruk, vrye teuels gegee. Teen my instink, teen alle rede en logika in, het ek begin omgee. My emosies blootgestel, en terselfdertyd myself aan my emosies blootgestel. Dinge het gebeur wat na regte nie veronderstel was om te gebeur nie. Ten minste twee mense is swaar gewond in daardie tyd, met ek weet nie hoeveel collateral damage nie.

Ek het meer teruggetrokke geword. Mense het al meer en meer vir begin sê dat ek die lewe nie so ernstig moet opneem nie. Maar ek kon nie. Die één keer wat ek minder ernstig was, het ek seergekry. Sleg seergekry. Party dae knaag daardie wonde nou nog aan my. Emosie het nou geen plek in my lewe meer gehad nie. Of laat ek liewer so sê: Emosie het ʼn bitter baie klein plek gehad. Daar was tog een of twee mense wat dit nou en dan gesien het.

En ʼn jaar of wat later gebeur dit weer. ʼn Jong dame wie se paadjie vir ʼn kort tydjie langs myne geloop het. Weer emosie. Maar hierdie keer was ek versigtiger. Dinge kans gegee om te ontwikkel. Miskien, het ek gehoop, sal sy my uit daardie kluis kon kry. Meer verkeerd kon ek nie wees nie. Toe ek my kom kry, is ek besig om hierdie onskuldige, naïewe, amper plattelandse jong dame seer te maak sonder dat een van ons besef wat gaan aan, seerder as wat ek iemand nog ooit gemaak het. En op ʼn manier was dit vir my lekkerder as al die vorige kere.

En van toe af is ek nog versigtiger vir emosie. Die bietjie wat ek my gegun het, baie versigtig opgesluit. Nou en dan bars dit uit, meestal in my binnekamer, maar so dan en wan in die openbaar. Maar ek is nie meer skaam daaroor nie. As jy nie hartverskeurend vir ʼn goeie vriend kan totsiens nie, dan is jy nie meer mens nie, maar outomaton.

Die nag wat ek daarna ingegaan, bewandel ek nogsteeds, met die dagbreek wat ek nie verwag om binne die volgende paar jaar te sien nie. Mar daar is ʼn Lig vir my voete, ʼn Lig wat die diepste nag in dag verander. Ek weet dit is nog nag, ek sien die maan en die sterre daarbuite, maar in hierdie nag is daar vir my geen verskrikking nie. Maar die storie van die nag in en om my, wil ek nie in hierdie brief bespreek nie. Dalk, eendag wanneer ons op die ouetehuis se stoep sit, sal ek jou daarvan vertel.

Miskien is dit die rede hoekom ek nie altyd alles om my raaksien nie. Ek ken nie meer regtig meer emosie nie. Iemand het eenmaal vir my gesê dat ek emosie nie vertrou nie omdat ek dit nie logies kan uitredeneer nie. Ek wil my ervarings verstaan, nie voel nie. Maar emosie werk die teenoorgestelde. Hoe minder jy dit probeer uitredeneer, hoe meer jy dit voel, hoe meer verstaan jy dit. En dis nie hoe my kop op hierdie stadium werk nie. Dalk is dit omdat ek nie emosie in my eie lewe verstaan nie, dat ek nie ander se motiewe, in soverre dit gedryf word deur emosie, kan raaksien of verstaan nie. Onthou jy die spark waarvan ek vroeër gepraat het? As daar een was, het ek dit heel waarskynlik hierom misgekyk.

My liewe Anoniem, ek weet nie hoekom ek hierdie brief vir jou skryf nie. Hier is soveel meer as wat ek gedink het gaan uitkom. Dalk kan ek gemaklik hieroor aan jou skryf, met jou daaroor praat, omdat jy gesigloos, naamloos is. Dat jy werklik is, staan egter bo twyfel. Wie weet, dalk skryf ek anderdag weer vir jou.

Vriendelike groete

Ek

Ouma

[Net voor Erfenisdag, het my ouma gevra dat al haar kinders en kleinkinders iets sal skryf oor wat sy in ons lewe beteken het. Jy sien, haar tyd begin min raak. Ons weet dit. Sy weet dit. Vroeër die week is ons laat weet dat ons asseblief maar moet gou maak, sy wil nie hê sulke dinge moet vir die eerste keer in ‘n begrafnisbrief verskyn nie. Die stuk wat volg, is gebaseer op wat my pen paier gesit het. Dit is hier en daar verander, want mens wil nie sommer persoonlike goed op die interwebs sit nie.]

Daar is soveel wat ek wil sê, soveel goed wat ek onthou, as ek moet begin, waar? Die twee belangrikste lewenswaarhede, wat uitstaan bo die res, het ek by Ouma geleer: Akademiese prestasie bepaal nié wie jy is nie; en Moenie gaan lê nie.

Ouma was nooit hoogsgeleerd nie, weens omstandighede buite haar beheer. Maar een van haar dogters is op ʼn jong ouderdom as diabeet gediagnoseer, so te sê ʼn doodsvonnis in die ‘60’s en ‘70’s op die platteland. Boeke is gelees en bestel, elke moontlike druppeltjie kennis is opgeslurp, want mens gaan lê nie. Elke uitdaging in haar lewe is so aangepak: lees op oor die probleem, maak die nodige veranderings in jou lewenswyse, en gaan aan, want jy mag nie gaan lê nie. As die lewe jou platslaan, sorg dat jy op jou knieë val, want jy kry krag van Bo wanneer jy op jou knieë is, en dit is van jou knieë af makliker om op te staan as om te gaan lê.

En so is die kinders en kleinkinders uit die huis uit, om die wêreld te verower. En elkeen van ons, maak nie saak wat ons vakgebied is nie, kon by Ouma iets leer. Kennis uit handboeke is een ding, maar insig, om daardie kennis te verstaan, toe te pas, en jou eie te maak, is iets heeltemal anders. Wanneer ek gaan kuier het (hopeloos te min, ek weet!), het ons [sommer so terloops] sake bespreek waarmee ek geworstel het, maar bloot ʼn “Het jy al só daaraan gedink?” laat jou besef dat geen matriek- of graadsertifikaat jou ooit wysheid gaan leer nie.

En toe slaan die wêreld mý plat. Ek het verskeie seldsame toestande, wat baie moeilik behandel word, ontwikkel. Van bakboord na stuurboord, medikasie op medikasie, dokter na dokter. Uiteindelik ʼn ligpuntjie: “Dokter Die-en-Daai gaan jou beslis kan help!” Maar dokter Die-en-Daai sê vir my: “Hierdie is jou probleem, niemand sal jou kan help nie.” Al die moontlike opsies wat aan my gestel is, kon behandel word: Iewers is daar net ʼn senuwee wat vasknyp, moontlik ʼn gewassie wat verwyder moet word, verskillende terapieë. Maar nie hierdie nie. Jy moet vir die res van jou lewe so rondloop. Platter op die grond was ek nog nooit, en in daardie geval is daar net een opsie: Bel vir Ouma, sy sal raad hê, want sy is Ouma. “My kind, moenie gaan lê nie.” Ek het nie. Ek het nóg dokters gesien, professore en studente inkluis, en daar was lig!

My lewe sal nooit weer normaal wees nie, ek staan in afgryse vir die handevol pille wat ek vir die res van my lewe moet drink. Maar, ek het nié gaan lê nie.

Dankie Ouma.

JE

‘n Paar jaar gelede, toe dit nog beter gegaan het.

pro bono publico

In die verlede het ek nooit, nie voor, tydens of na die verkiesing, gesê waar ek my kruisie trek nie. Al wat ek te kenne gegee het, was dat ek die verskeie partye se manifeste deurgegaan het om sodoende tot ’n besluit te kom. Ek het nie eens genoem waarna ek spesifiek kyk nie. Hierdie verkiesing is anders. Ek gaan noem wat my kriteria is, en ek gaan ook aandui wie, na my mening, aan hierdie kriteria voldoen.

Wat is my kriteria? Ek gaan nie kyk na “Veg teen korrupsie” nie. Almal belowe dit. Ook nie “Beter dienslewering” nie, weereens omdat almal dit belowe. Doodstraf? Nie ter sprake in plaaslike verkiesings nie. Gedeelde godsdienstige waardes is vir my belangrik, maar dit is nie noodwendig vir ander belangrik nie. Waarna kyk ek dan? Meeste partye se maifeste is negatief, met ander woorde, “Ons gaan nie soos die ANC regeer nie,” met bittermin werklike positiewe beleide, met ander woorde “Hier is hoe ek gaan regeer om nie soos die ANC te wees nie.”

• Bevordering van moedertaal-onderwys: Die party vir wie ek stem, moet ewe hard baklei vir die reg van die skoolkind wat onder ’n boom in Limpopo skoolgaan, om in Sepedi onderrig te word, as vir mý reg om in Stellenbosch my grad in Afrikaans te doen. Die vaardighede wat my gemeenskap opgebou het, word aan- en toegepas om daardie kind te help.
• Veg vir minderheidsregte, waar minderheidstatus nie slégs bepaal word deur ’n skeefgetrekte nasionale demografie nie: Hierdie is moeilik om te definieer, maar kom daarop neer dat daar in alle bedrywe/beroepe sekere groepe is wat daardie bedrywe/beroepe domineer, en sodoende veroorsaak dat daar minderhede in die btrokke bedryf is. Wanneer laas het jy ’n fabriek gesien waar die monteerband bedryf word deur ’n meerderheid swart vroue?
• Baie nou verwant aan die vorige kriterium is die kwessie van meriete en bevoegdheid. Word persone aangestel weens demografiese bepalings, of nie? Het die persoon die nodige kwalifikasies, maar nie die ervaring om die werk te doen nie?
• Besluitneming word afgewentel na die laagste moontlike vlak: Hierdie behels, onder andere, dat skole se beheerliggame meer bevoegdheid het oor sake soos godsdienstige- en toelatingsbeleide; wyksrade wat self bepaal waar instandhouding van infrastruktuur noodsaaklik is, en dan daardie instandhouding self bestuur.
• Elke reg gaan gepaard met ’n spesifieke verantwoordelikheid: Die Manifes van Regte van die Grondwet van Suid-Afrika bepaal dat geen persoon ’n reg sodanig mag uitoefen dat dit die regte van ander skend nie. Meeste partye ignoreer doelbewus hieride bepaling, en skree “Regte! Regte!” aan die massas.

Is daar ’n party wat aan hierdie vereistes voldoen? Ja, die VF+. Die VF+ is nié meer ’n party vir verregse Afrikanermans nie, soos sommige beweer nie. Énige persoon wat voel hulle word verontreg deur ander partye, wat hulle agtergrond ook al mag wees, word met ope arms verwelkom. En néé, jy mors nie jou stem deur vir ’n kleiner party te stem nie. In plaaslike verkiesings is daar twee stembriewe: een vir jou wyk, en een vir die partylys. Die wyksbrief werk eenvoudig: die kandidaat met die meeste stemme in die wyk word ’n stadsraadlid. Die partylys is ‘’n bietjie meer ingewikkeld. Die stemme op albei briewe word bymekaargetel, en setels word dan toegedeel volgens die totale aantal stemme wat ’’n spesifieke party op himself verenig. Sodoende kan ‘’n party dalk nie goed doen in die wyk nie, maar die totale aantal stemme verseker hom van goeie verteenwoordiging in die stadsraad. Volgens die jongste meningspeilings gaan die VF+ die magsbalans in Tshwane hou, soos wat die geval saam met ander “kleiner” partye in Kaapstad was in 2006.

Ek wil jou, die leser, dus ernstig aanraai om mooi te gaan kyk na wie jy verkies wil sien.

Groete van huis tot huis.